Αντωνόπουλος Ιωάννης: Συνθήκη των Σεβρών – Ιουλιανά 1920 – Απόπειρα δολοφονίας Ελ. Βενιζέλου.

Ενημέρωση και Σκέψη:                   Μια συναρπαστική, ζωντανή αφήγηση για τα Ιουλιανά του 1920, την απόπειρα δολοφονίας του Ελευθερίου Βενιζέλου και τις πολιτικές και κοινωνικές αναταράξεις που ακολούθησαν στην Ελλάδα από τον ιστορικό και συγγραφέα Ιωάννη Αντωνόπουλο στην εκπομπή “Ο Εξαρχείων” (30-07-2025). Μέσα από ιστορική ανάλυση και προσωπικές ερμηνείες, αναδεικνύεται ο ρόλος της Συνθήκης των Σεβρών, ο διχασμός μεταξύ βενιζελικών και φιλοβασιλικών, η δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη και οι ιδεολογικές ρίζες του μικροελλαδισμού που επηρεάζουν μέχρι σήμερα την ελληνική πολιτική σκέψη. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον γεωπολιτικό σχεδιασμό του Βενιζέλου, στις αντιστάσεις που συνάντησε στο εσωτερικό, αλλά και στον βαθύτερο πολιτισμικό διχασμό μιας χώρας που δεν κατόρθωσε να ενωθεί μπροστά στο μέλλον της.

Η απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου δεν ήταν ένα μεμονωμένο περιστατικό. Ήταν η κορύφωση ενός πολιτικού διχασμού που είχε διαμορφωθεί από την εποχή των Νοεμβριανών του 1916, ενισχυμένος από την εμπλοκή της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, την πολιτική αντιπαλότητα με το βασιλικό στρατόπεδο, και την αγωνιώδη προσπάθεια του βενιζελικού χώρου να επεκτείνει την Ελλάδα πέρα από τα στενά της “παλαιάς Ελλάδας”.

Η Συνθήκη των Σεβρών, που θεωρήθηκε από τον ίδιο τον Βενιζέλο προσωπικό του επίτευγμα, αναγνώριζε στην Ελλάδα εδάφη στη Θράκη και στη Μικρά Ασία. Όμως, παρά τη γεωπολιτική της σημασία, αντιμετωπίστηκε με σκεπτικισμό από μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Η Νότια Ελλάδα, βαθιά φιλοβασιλική, δεν συμμεριζόταν το όραμα της επέκτασης στη Μικρά Ασία και φοβόταν έναν νέο, εξαντλητικό πόλεμο. Αντίθετα, ο Βενιζέλος πίστευε ακράδαντα ότι μόνο μέσω της εθνικής εξωστρέφειας θα μπορούσε να επιτευχθεί εθνική ολοκλήρωση.

Η δημόσια συζήτηση της εποχής ήταν εμποτισμένη με ισχυρές ιδεολογικές και γεωπολιτικές διαφωνίες. Από τη μία πλευρά, ο “μικροελλαδισμός” των συντηρητικών δυνάμεων θεωρούσε αρκετή την εθνική επικράτεια όπως είχε διαμορφωθεί μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Από την άλλη, ο Βενιζέλος υποστήριζε ότι ο Ελληνισμός δεν μπορεί να αγνοεί τα εκατομμύρια των Ελλήνων στη Μικρά Ασία – έναν Ελληνισμό που η “παλαιά Ελλάδα” μέχρι τότε αγνοούσε συστηματικά.

Η διαμάχη δεν ήταν μόνο πολιτική. Είχε και πολιτισμική και κοινωνική διάσταση. Οι βενιζελικοί εκπροσωπούσαν μια Ελλάδα των εμπόρων, της διασποράς, των αστικών ιδεωδών και της γεωπολιτικής επέκτασης. Οι φιλοβασιλικοί εξέφραζαν τον παραδοσιακό αγροτικό και ηπειρωτικό πυρήνα του ελληνικού κράτους, προσκολλημένο στην ασφάλεια του γνωστού και την αποφυγή συγκρούσεων.

Η δολοφονική απόπειρα εναντίον του Βενιζέλου προκάλεσε έκρηξη βίας στην Αθήνα. Οδομαχίες, εμπρησμοί εφημερίδων, βενιζελικά παρακρατικά δίκτυα, επιθέσεις σε πολιτικούς αντιπάλους. Μέσα σε αυτό το κλίμα πολιτικής έντασης δολοφονείται ο Ίων Δραγούμης – ένας πολιτικός και πνευματικός άνθρωπος, ο οποίος δεν ήταν ακριβώς αντιβενιζελικός, αλλά εξέφραζε μια εναλλακτική γεωπολιτική σχολή σκέψης: τον ελληνοτουρκικό συμψηφισμό και τη συνέχιση της “Φαναριώτικης” διπλωματίας από τα μέσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η δολοφονία του, εκτελεσμένη από παραστρατιωτικά βενιζελικά τάγματα, έριξε βαριά σκιά στον φιλελεύθερο χώρο και αποκάλυψε τις σκοτεινές πτυχές της πολιτικής βίας στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου.

Ο ίδιος ο Βενιζέλος, λίγους μήνες αργότερα, θα προχωρήσει σε εκλογές που θα χάσει, αιφνιδιάζοντας πολιτικούς φίλους και αντιπάλους. Πολλοί αναρωτήθηκαν: γιατί ρίσκαρε το μέλλον της πολιτικής του γραμμής; Ήταν εξάντληση; Ή διαισθανόταν το αδιέξοδο; Η Ιστορία δεν έδωσε ξεκάθαρη απάντηση.

Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι το όραμα της “Μεγάλης Ελλάδας” κατέρρευσε μέσα σε λίγα χρόνια, με την Μικρασιατική Καταστροφή να ακολουθεί το 1922. Η Ελλάδα πλήρωσε βαρύ τίμημα – όχι μόνο για τα στρατηγικά της ρίσκα, αλλά και για την αδυναμία της να παραμείνει ενωμένη μπροστά σε ένα κοινό εθνικό στόχο.